وراثت‌پذیری و هتروزیس صفات در لاین‌ها و ترکیبات سینگل کراس ذرت شیرین (Zea mays L.)

ذرت شیرین یکی ازگیاهان زراعی با ارزش است و به‌عنوان یکی از سبزیجات مفید و با ارزش غذایی بالا می‌تواند در سبد غذایی خانوارها وارد و تثبیت گردد. به‌منظور بررسی ترکیب‌پذیری و هتروزیس در ژنوتیپ‌های مختلف ذرت شیرین، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 92-1391 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی انجام شد. در این تحقیق 37 ژنوتیپ شامل 18 لاین اینبرد و 19 هیبرید سینگل کراس جدید ذرت شیرین مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل صفات فنولوژیک، صفات مرفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین ژنوتیپ‌های مختلف ذرت شیرین از نظر کلیه صفات اختلاف معنی‌داری در سطح 1 درصد وجود دارد. مقایسه میانگین نشان داد بیشترین عملکرد دانه قابل کنسرو در هیبرید Temptation2×Chase با273/26 تن در هکتار و کمترینآن در لاین Challenger2با4/4 تن در هکتار حاصل شد. بررسی مقادیر وراثت‌پذیری عمومی نشان داد که بیشترین وراثت‌پذیری در صفت طول تاسل به میزان 63/96 درصد مشاهده شد. بیشترین میزان هتروزیس نسبت به میانگین والدین و والدبرتر برای عملکرد دانه قابل کنسرو در ژنوتیپ Temptation2×Chase به ترتیب معادل 72/280 و 1/337 درصد به‌دست آمد. کمترین میزان هتروزیس نسبتبه میانگین والدین و والد برتر نیز برای عملکرد دانه قابل کنسرو در ژنوتیپ K^S2/2-82×ObsissionS2 به ترتیب معادل 72/24- و 56/21- درصد حاصل شد. بالاترین همبستگی بین روز تا ظهور رشته‌های ابریشمی و گرده‌افشانی مشاهده گردید. بین عملکرد دانه قابل کنسرو و سایر صفات به استثنای فاصله گرده‌افشانی و کاکل‌دهی و تعداد برگ همبستگی معنی‌داری وجود داشت. نتایج تجزیه کلاستر کلیه ژنوتیپ‌ها را به چهار خوشه تقسیم نمود به‌طوری‌که لاین‌های مورد بررسی در خوشه‌های اول و دوم و ترکیبات سینگل کراس درخوشه‌های سوم و چهارم جای گرفتند. بنابراین برخی از ترکیبات سینگل کراس می‌توانند به‌عنوان هیبریدهای امیدبخش در برنامه‌های ارزیابی نهایی تا معرفی هیبریدهای جدید مورد استفاده قرار گیرند.